Inspireren kun je leren: zó word je een charismatisch spreker
Hoe komt het toch dat sommige leiders hun mensen kunnen inspireren tot grootse prestaties, terwijl anderen vooral gegaap, gelummel en gejammer oproepen? Amerikaanse wetenschappers gingen op zoek naar het geheim van charisma en ontdekten welke woorden jou laten inspireren — en welke beslist niet.
De wetenschappers doken in de archieven en bestudeerden voor hun onderzoek het taalgebruik van Amerikaanse presidenten. Daar zitten flink wat charismatische sprekers tussen (John F. Kennedy, Franklin Delano Roosevelt, Ronald Reagan, Bill Clinton) maar ook enkele matige sprekers (George W. Bush, Jimmy Carter, Gerald Ford). Wat blijkt?
Beelden vs. concepten
Charismatische sprekers gebruiken veel woorden die zijn gebaseerd op beelden, terwijl niet-charismatische sprekers vooral woorden gebruiken die zijn gebaseerd op concepten. Woorden uit de eerste categorie (hart, steen, groei, droom, zweet) zijn concreet en roepen direct beelden of associaties op. Het past bij het type denken waarin je fantaseert, mijmert en droomt.
Woorden van de tweede categorie zijn abstract, logisch en gericht op het oplossen van problemen. Het zijn alledaagse woorden als begrijpen, kiezen, onderzoeken, belang, kwaliteit, oplossing, mogelijk, relevant en verkeerd. Woorden die we allemaal gebruiken en begrijpen — ja, zelfs in deze tip ;). Maar we kunnen ze niet voor ons zien en dus inspireren ze ons niet.
Inspirerende voorbeelden
Doe je ogen maar eens dicht en zie deze beeldende taal van John F. Kennedy voor je:
“Together let us explore the stars, conquer the desert, eradicate disease, tap the ocean depths, and encourage the arts and commerce.”
Je voelt het zand tegen je gezicht waaien, terwijl je je vergaapt aan de sterren en denkt aan de diepblauwe zee. Zet dat af tegen deze abstracte woorden van Jimmy Carter:
“Let our recent mistakes bring a resurgent commitment to the basic principles of our nation, for we know that if we despise our government, we have no future.”
Kijk ook eens hoe andere inspirerende sprekers dat doen, zoals Martin Luther King hier in deze beeldende prachtzin vol symboliek (retorische analyse):
I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave-owners will be able to sit down together at a table of brotherhood.
En zet dat af tegen deze eerste boodschap van Rabobank-baas Rinus Minderhoud:
Als nieuwe bestuursvoorzitter zie ik het daadkrachtig leiden van de verdere invoering daarvan als één van mijn belangrijkste taken. Dat geldt óók voor andere verbetertrajecten als gevolg van de lessen uit het recente verleden. Wij nemen die geleerde lessen zeer serieus. Ik doe een uitdrukkelijk beroep op iedereen in de organisatie om open te staan voor de conclusies die we daaruit moeten trekken en ook om samen de noodzakelijke verbetertrajecten succesvol te maken.
Analyse én beelden van deze gênante toespraak » (← inclusief tips voor verandertrajecten)
TIP!
Volg de gratis micro-cursus Spreken als Obama!
Doe ook onze gratis online micro-cursus Spreken als Obama!
Volg deze link om jezelf aan te melden.
Pas je taal aan!
Het is niet zo lastig om je voor te stellen waarom dit in de praktijk zo vaak misgaat. Als manager, consultant of wetenschapper moet je analytisch sterk zijn, resultaatgericht werken en complexe vraagstukken eenvoudig in een groter kader kunnen plaatsen. Je bent waarschijnlijk op deze plek gekomen omdat je daarin uitblinkt.
Maar bedenk wel: mensen laten zich uiteindelijk niet inspireren door een abstract begrip. Een doelstelling gaat pas echt leven als iedereen dat lint op de eindstreep ziet wapperen. Vanaf nu weet je welke woorden daarbij passen — en welke niet.
(Heb je slecht nieuws maar wil je tóch inspireren? Misschien helpt deze beproefde structuur.)
Kijk uit met deze woorden
Hieronder een lijst met woorden die volgens onderzoek gebaseerd zijn op concepten. Je hoeft ze niet volledig te mijden, maar gebruik ze met mate op momenten dat je wil inspireren.
Werkwoorden:
achten, afwegen, begrijpen, begroten, bepalen, berekenen, beslissen, betekenen, beweren, concentreren, concluderen, definiëren, denken, diversificeren, evalueren, formuleren, geloven, gissen, heranalyseren, herformuleren, herinterpreteren, heroverwegen, informeren, interpreteren, karakteriseren, kiezen, kunnen, leren, neigen, onderscheiden, onderzoeken, oordelen, opiniëren, oplossen, oprichten, overwegen, plannen, raden, schatten, vergelijken, vergissen, veronderstellen, verschillen, verzinnen, voorspellen, voorzien, vormen, wegen, weten, zeggen
Zelfstandige naamwoorden:
afweging, alternatief, analyse, attribuut, basis, begrip, begroting, belang, bepaling, bepaling, berekening, beslissing, betekenis, bewering, bewijs, bron, concentratie, concept, conclusie, criterium, definitie, diversificatie, doel, effect, eigenschap, evaluatie, feit, formulering, fout, gedachte, geschiedenis, gevolg, herformulering, herinterpretatie, heroverweging, hoeveelheid, idee, informatie, interpretatie, kenmerk, keuze, kwaliteit, logistiek, model, neiging, omstandigheid, onderscheid, onderwerp, onderzoek, oordeel, oorzaak, opinie, oplossing, overweging, overweging, plan, probleem, reden, schatting, schema, thema, theorie, vergelijking, vergissing, veronderstelling, verschil, voorbeeld, voorspelling, voorziening, waarheid, weging, werkelijkheid, wetenschap
Overige woorden:
abstract, anders, behalve, belangrijk, bijna, consequent, divers, echt, enigszins, evident, fundamenteel, iets, juist, misschien, mogelijk, rationeel, redelijk, relevant, significant, toch, verkeerd, vermoedelijk, voorwaardelijk, waar, waarom, wetenschappelijk, zeker
Zoals ik inmiddels gewend ben van jullie, een waardevolle en praktische tip. Een die ik heel goed bij mijn workshops kan toepassen. Hierin wil ik mensen zich ervan bewust maken dat zij hun hart en intuïtie meer mogen laten spreken en dat hun hoofd af en toe in de koelkast mag. 50-50 bijvoorbeeld. In onze samenleving hechten wij veel waarde aan de ratio, en toch zie je dus dat het abstracte – rationele – taalgebruik minder aanspreekt. Ik ga er voortaan op letten. Bedankt!
Wat een goede analyse! En ook precies wat ik mensen leer die zo willen schrijven dat de tekst over komt: schrijf beeldend en vermijd abstracte woorden. Handig om er nu deze lijst bij te hebben!
Dank voor jullie reacties, Sigrid en Leonore. En fijn dat deze tip jullie helpt!
Als jullie nog een tip hebben voor ons of een idee voor een volgende overtuigtip, laat het gerust weten!
Ik heb het idee dat dit soort retoriek goed aansluit bij het wat emotionelere karakter van “de Amerikanen”, als je dit zo generaliserend zeggen kunt. Bij ons wordt dit al gauw als overdreven ervaren, helaas.
Ik ben benieuwd of er binnen het Nederlandse taalgebied voorbeelden zijn van sprekers die dit enigszins benaderen.
Wijlen Pim Fortuyn misschien een beetje? Ik hoor graag andere voorbeelden!
Ha Janice, die vrees hoor ik wel vaker: het werkt in Amerika misschien zo, maar is dat in Nederland niet anders?
Mijn ervaring is deze: voorzover er weerstand ontstaat, is die er vooral bij de wat meer overdreven en vrij uitbundige retorische technieken. Neem stijlfiguren als de antimetabool. Daar kun je inderdaad maar beter voorzichtig mee zijn. Verder ontstaat er vooral weerstand als de spreker ineens en uit het niets heel anders doet dan daarvoor. Dan is de reactie inderdaad: zo, is hij/zij op cursus geweest ofzo?
De kunst is daarom dingen gradueel aan te passen (niet van de ene op de andere dag) en alleen dingen te doen die bij je passen.
Er zijn volgens mij genoeg voorbeelden van aansprekende Nederlandse sprekers die uit dit soort technieken toepassen. Vooral in de politiek zijn de voorbeelden legio: Jan Marijnissen, Alexander Pechtold en Geert Wilders genieten er zichtbaar van. En ook in het bedrijfsleven zijn er veel goede sprekers, maar die halen zelden YouTube of het NOS Journaal.